Ngày 29/9/2013, ông Bùi Đức Lợi, thôn Quang Tiền, xã Đồng Quang, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương thông báo cho Bảo tàng việc phát hiện thấy một số di vật bằng chất liệu đá, gạch, gốm trong khi tát và nạo vét lòng ao của gia đình. Bảo tàng tỉnh phối hợp với phòng VHTT huyện và UBND xã Đồng Quang tiến hành khảo sát thực địa.

      Các di vật được tìm thấy tại ao nhà cụ Phạm Thị Vì, sinh năm 1924 thôn Quang Tiền, xã Đồng Quang, huyện Gia Lộc (là mẹ đẻ ông Bùi Đức Lợi). Ao hiện nay thuộc đất canh tác của gia đình, có diện tích 180m2. Phía trước ao là nhà cụ Vì (nhà quay hướng nam), phía đông, tây và bắc của ao - nơi phát hiện các di vật giáp đất của khu dân cư thôn Quang Tiền.

 

      Các di vật được phủ một lớp bùn dày từ 50-60cm, khi vét hết lớp bùn đi, thấy lộ ra các di vật có chất liệu đá, gạch, vị trị cụ thể như sau: các di vật nằm rải rác ở giữa và cạnh bờ ao, khoảng cách phân bố không đều nhau, ở độ sâu 100cm so với mặt ao, nằm cách bờ ao 300cm và cách mái hiên nhà bà Phạm Thị Vì khoảng 300cm. Bao gồm:

      - 01 hòn đá cát hình e - líp (bề mặt và hai cạnh bị mài mòn, có thể do chủ định của người chế tác; kích thước chiều dài: 50cm, rộng: 40cm, dày: 20cm. Trên một mặt viên đá, chính giữa khắc 3 chữ Hán “Long Thần Mục” (có nghĩa là: mắt rồng thần) kiểu thư pháp trên nền son quét đỏ sẫm. Xung quanh khuôn chữ có nét khắc chìm liền nhau tạo thành hai vòng tròn đồng tâm. Di vật còn tương đối nguyên vẹn. 

      - 01 hòn đá xanh hình tròn có núm, đã bị mài mòn do thời gian; kích thước chỗ rộng nhất có đường kính: 31cm, dày 13cm. Phần núm tròn ở giữa, rộng: 10cm, cao: 1,5cm (so với mặt hòn đá). 

      - 01 viên gạch màu đỏ kiểu hình thang (đã vỡ); kích thước dài: 36cm, rộng: 5,5cm. Trên một mặt viên gạch có khắc 85 chữ Hán ghi nhận: vào năm Quang Thái Giáp Tuất (1394), Thuỷ Tổ họ Bùi thôn Quang Tiền là Bùi Mộc Đạc đã lập giếng Mắt Rồng để chôn giấu hòn đá “Long Thần Mục” làm “Đại huyệt” cho dòng tộc. Nội dung văn khắc do ông Bùi Đức Nhuận (ông Nội của ông Bùi Đức Lợi) soạn năm Bảo Đại Nhâm Thân (1932) để truyền lại cho hậu thế.

      - 03 mảnh gạch có trang trí hình hoa cúc dây theo phong cách mỹ thuật thời Trần (TK XIII-XIV).

      - Mảnh 1: kích thước: 33 x 14 x 4 (cm).

      - Mảnh 2: kích thước: 22 x 12 x 4 (cm).

      - Mảnh 3: kích thước: 13 x 10 x 3 (cm).

      Nhận xét bước đầu:

      - Căn cứ vào kết quả khảo sát tại thực địa nơi phát hiện các di vật nói trên và tham khảo nguồn tư liệu về dòng họ Bùi tại thôn Quang Tiền (Gia Lộc) cũng như kết quả khai quật của Bảo tàng Hải Dương năm 2012, bước đầu cho thấy việc phát hiện các di vật là nguồn tư liệu, là cơ sở để tiếp tục nghiên cứu góp phần làm rõ vị trí, địa điểm của khu đất và thân thế, sự đóng góp của dòng họ Bùi tại thôn Quang Tiền trong tiến trình phát triển lịch sử tại địa phương và đất nước.

      - Qua nghiên cứu và tìm hiểu, phiến đá nằm ở giữa ao, trên trục đường “thần đạo” của khu nền nhà Tổ họ Bùi. Nơi đây không chỉ là đất Tổ của họ Bùi khi lập nghiệp vì có liên quan đến danh tướng Bùi Mộc Đạc thời Trần thế kỷ (XIII-XIV), Bùi Quốc Hưng thời Lê Sơ thế kỷ (XV), là người tham gia trong hội thề Lũng Nhai tại làng Mé, xã Ngọc Phụng, huyện Thường Xuân (Thanh Hóa) năm 1416 do Lê Lợi khởi sướng, mà còn là nơi đặt phần mộ Bùi Thị Hý - Nghệ nhân làm gốm sứ nổi tiếng thời Lê - Mạc, thế kỷ (XV-XVI) (Theo ý kiến của người viết).