Những người lính trong chiến tranh chiến đấu dũng cảm, không may sa vào vòng vây của địch, họ vẫn hoạt động cách mạng bí mật trong nhà lao cho đến khi được trả tự do,… một trong những sức mạnh tinh thần để những người lính vượt qua khó khăn, không sợ hy sinh, không sợ đau đớn vì vết thương tái phát là những lá thư động viên của người thân, thầy cô giáo và bạn bè. Tôi may mắn được gặp Cựu tù đảo Phú Quốc Bùi Văn Cẩn. Trong số các kỷ vật đồng chí còn lưu giữ được đó là bức thư của thầy giáo gửi cho đồng chí sau ngày địch trao trả tù binh năm 1973. 

      Đồng chí Bùi Văn Cẩn sinh năm 1950 tại huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, năm 1951 cả gia đình đi tản cư và sống tại tỉnh Thái Bình. Năm 1973, sau khi được trao trả tù binh, đồng chí về tỉnh Hải Dương và sinh sống cho đến nay.

Là anh cả trong gia đình nông dân bốn anh em, mẹ mất sớm, đồng chí lớn lên khi đất nước có chiến tranh, sớm giác ngộ cách mạng, bản thân đồng chí và cả ba em đều tham gia nhập ngũ bảo vệ Tổ quốc.

      Ngày 12/4/1968 đồng chí Cẩn tham gia nhập ngũ, đến tháng 6 đồng chí đi B vào Nam chiến đấu tại chiến trường Quảng Trị (Đại đội: 3, Tiểu đoàn: 4, Trung đoàn: 24, Sư đoàn: 304).

      Tháng 10/1970 đồng chí tham gia chiến dịch Nam Lào. Ngày 14/3/1971 do bị thương, đồng chí bị địch bắt và tra khảo tại trại giam Non Nước, Đà Nẵng. Với tinh thần dũng cảm, trung thành của người chiến sĩ cộng sản, đồng chí kiên quyết không khai báo gì mặc dù bị dụ dỗ, mua chuộc ngon ngọt của kẻ thù. Tháng 5/1972 chúng đầy đồng chí ra trại giam đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang và gắn cho đồng chí số tù 8202 tại phân khu D4.

Trong nhà lao, đồng chí Cẩn tham gia hoạt động: đấu tranh tuyệt thực đòi hưởng những quyền lợi chính đáng đối với tù binh, đào hầm bí mật, các phong trào văn nghệ, thể thao, dạy học trong tù,…

      Sau hơn 2 năm bị tù đầy đến tháng 3/1973 đồng chí Cẩn được trao trả tại sông Thạch Hãn, tỉnh Quảng Trị với tình trạng sức khỏe gầy, yếu. Đồng chí được phân về điều dưỡng tại đơn vị: Đại đội: 34, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn: 125 huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Tháng 1/1974 đồng chí công tác tại Trung đoàn 125 Xí nghiệp gạch Chiến Thắng (quân khu 3, huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương).

      Sau 15 năm phục vụ trong quân đội, tháng 10/1983 đồng chí nghỉ chế độ. Đồng chí được Đảng và Nhà nước tặng thưởng: Bằng khen Chiến sĩ thi đua năm 1979, Huân chương chiến sĩ giải phóng hạng Nhất, hạng Nhì, hạng Ba, Kỷ niệm chương chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đầy năm 1998, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho tập thể chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đầy tại trại giam đảo Phú Quốc năm 2012. Luôn phát huy phẩm chất anh bộ đội cụ Hồ, hiện nay đồng chí Cẩn là cựu chiến binh làm kinh tế giỏi của phường Bình Hàn.

Đồng chí Cẩn kể lại kỷ niệm của cuộc đời mình trong nỗi xúc động nghẹn ngào. Đó là một bức thư của người thầy kính yêu: “trong khi điều trị vết thương tại huyện Chí Linh, tôi gặp thầy giáo Luyến (bạn của thầy giáo Chủ nhiệm cũ – Trần Văn Kiệt), nhân đó tôi viết thư về hỏi thăm sức khỏe thầy và gia đình, thông báo tình hình chiến đấu của mình. Nhận được thư của tôi thầy giáo đã hồi âm lại”. 

      Đồng chí Cẩn tâm sự: “sau khi đọc xong lá thư tôi có thêm động lực tinh thần và niềm tin vào cuộc sống trỗi dậy, giúp tôi có sức mạnh để chiến thắng mọi bệnh tật”.

 

      Lá thư có gì đặc biệt? như bao lá thư bình thường khác có gì đáng nói đâu?. Tuy nội dung bức thư chỉ là những câu hỏi thăm sức khỏe và thông tin cho nhau biết về tình hình công tác hiện nay của hai người nhưng trước tâm trạng trở về của người chiến sĩ vừa phải đối mặt với mọi khó khăn, giữa sự sống và cái chết gần kề thì sự trân trọng những gì đã có là giá trị sống. Biết ơn cha, mẹ, người thầy có công nuôi dưỡng, dạy bảo mình nên người là điều đáng trân trọng biết bao của con người, đồng chí Cẩn là người như vậy!.

      Viết thư hỏi thăm thầy và thầy hồi âm thư thể hiện tình cảm thiêng liêng, quý báu giữa thầy và trò. Đạo lý: “Uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây” là ý nghĩa cao cả, sâu sắc toát lên từ nội dung lá thư hồi âm của thầy giáo. Trong xã hội hiện đại việc nhớ ơn thầy cô - người đã truyền thụ kiến thức cho bao lớp người thành đạt trong cuộc sống không còn được thể hiện như những lớp học trò của thời kỳ có chiến tranh. Đọc hết lá thư, thế hệ học sinh hiện nay chắc chắn sẽ suy ngẫm về sự biết ơn thầy, cô giáo của mình như thế nào?.

      Sau đây, tôi xin phép giới thiệu toàn bộ nội dung bức thư của thầy giáo Trần Văn Kiệt gửi học trò cũ vừa bị địch bắt tù đầy tại trại giam đảo Phú Quốc được trả tự do (tháng 3/1973):

“Thái Bình, ngày 5 tháng 5 năm 1973

Anh Cẩn mến!

Tôi rất cảm động và cảm ơn anh.

Chúng tôi vẫn khỏe mạnh, tôi vẫn khỏe, giảng dạy lớp và phụ trách lớp 4. Các con lớn của tôi (3 đứa) cũng đã tiếp tục ra ngành: giảng dạy ở trường phổ thông cấp 2, trong tỉnh và ở tỉnh ngoài (một anh cũng mới “rời bục giảng”, nay đang đổ mồ hôi trên thao trường để tiếp tay súng của các anh). Về tình hình và hoàn cảnh gia đình, chắc qua thầy Luyến, anh cũng biết rồi!.

Thú thật, tôi đã quên anh. Chắc anh cũng chẳng trách, vì đối với tôi, anh chỉ là một trong trăm, nghìn cậu học trò nhỏ của tôi, khi lớn lên đã “tung cánh” “bay” khắp phương trời. Trầm lặng giây phút, nhìn ảnh anh, dần dần tôi mới nhớ ra “chú Cẩn” bé bỏng của tôi mới ngày nào còn ngồi ở ghế nhà trường mà nay đã hiên ngang chiếc mũ giải phóng quân trên đầu. Cẩn ạ! Chỉ có trò nhớ thầy, chứ thầy nhớ sao hết được trò. Khi đã trưởng thành, các anh, các chị gửi thư về hoặc tới thăm tôi- người thầy giáo… “già” mới nhận ra được. Những trường hợp này làm chúng tôi càng yêu nghề- chỉ một lời thăm hỏi trong bức thư của các anh cũng đủ động viên tôi tiếp tục phát huy sự nghiệp giáo dục.

Cẩn ạ! Hôm nay nhận được thư và biết cụ thể về anh. Theo tôi, anh chẳng nên buồn. Mỗi người, mỗi cảnh và cũng có may có rủi. Cái chính là: tư tưởng lập trường! Đấy là mục tiêu phấn đấu phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Mọi người và tự bản thân mình nhìn nhận và đánh giá.

Hiện nay, trở về trong tình thương của Đảng, của Chính phủ, của nhân dân, anh cố gắng học tập, công tác tốt. Tôi chỉ cần nhắc anh nhớ lại bài tập đọc đầu đọc đầu năm học: “Bác Hồ gửi thư cho học sinh”, trong đó, Bác đã trao nhiệm vụ cho các học sinh của tôi (trong đó có anh) ở câu: “Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có được vẻ vang sánh vai các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu”. Chính thế, nên trong công tác trên bục giảng, tôi luôn luôn gương mẫu cả về đạo đức, tác phong, mong sao truyền thụ điều hay, lẽ phải cho các anh, các chị trước kia cũng như cho các em trò nhỏ của tôi hiện nay và sau này. “Học tập, học tập mãi” thầy, trò chúng ta cứ phải học tập, mong sao xứng đáng là những công dân có ích cho nước để khỏi hổ thẹn với non sông, đất nước mà tổ tiên ta, cha anh ta bao người đã ngã xuống để bảo vệ và xây dựng nên.

Nhận thư anh, vui mừng và cảm động, tôi tranh thủ biên thư trả lời anh. Chúc anh và đồng đội anh mạnh khỏe. Thầy trò chúng tôi “trông mong nơi tay súng” các anh bảo vệ. Khi nào có điều kiện về phép, anh ghé qua nhà: tôi kể chuyển giảng dạy anh kể chuyện chiến đấu!

Thầy giáo cũ.

Kiệt