Có lẽ khi nói đến các cơ sở tôn giáo ai cũng nghĩ đến ngôi chùa, đây không chỉ là chốn thiền môn, mà là nơi đưa con người về với cuộc sống mà ở đó chứa đựng cái “chân - thiện - mỹ”. Hiện nay có hàng nghìn ngôi chùa lớn nhỏ, được phân bổ ở hầu hết trong các làng xã trên dải đất hình chữ S thân yêu. Có những công trình tôn giáo có tuổi đời còn khá trẻ, nhưng cũng có những công trình có tuổi đời hàng trăm, thậm trí hàng nghìn năm. Bên cạnh những công trình kiến trúc kết tinh tính tinh hoa của người Việt, ở bên trong còn chứa đựng cái “hồn cốt” tạo nên tính linh thiêng của các công trình tôn giáo này. Cái hồn cốt ở đây chính là những cổ vật, di vật, những hình tượng đức Phật hoặc gắn liền với đức Phật mà trong tiềm thức của mỗi người dân chúng ta đều cảm nhận thấy.

         Kinh Môn vùng đất địa linh nhân kiệt thuộc đất Hải Dương có một nơi chắc cũng ít người biết đến, đó là một ngôi chùa mà trong đó có nhiều cổ vật, di vật giá trị, giá trị không ở yếu tố lịch sử, khoa học, thẩm mỹ mà giá trị ở cả tính độc đáo và tính nghệ thuật cao - chùa Huề Trì, trung tâm sinh hoạt tôn giáo lâu đời của nhân dân thôn Huệ Trì, xã An Phụ, huyện Kinh Môn. Di tích thờ Phật theo thiền phái Đại thừa, một thiền phái phổ biến ở nhiều ngôi chùa tại miền Bắc Việt Nam. Chùa Huề Trì khởi dựng từ bao giờ hiện chưa thấy tài liệu nào ghi chép. Theo tương truyền chùa từng có quy mô khá lớn, toàn bộ khu nội tự rộng 1,1 mẫu Bắc bộ. Công trình được xây dựng trên mảnh đất cao ráo và rộng rãi nằm ở phía đầu thôn, mặt bằng công trình kiểu “Nội công, ngoại quốc”, mặt trước hướng Đông - Nam. Xưa kia khuôn viên di tích gồm các công trình như: Tam quan, tam bảo, hậu đường, sân vật và nhà Tổ. Hai bên có tả hữu Hành lang, mỗi dãy 12 gian, khu vườn tháp, khu nhà Tăng gồm 2 dãy, mỗi dãy có tới 7 - 8 gian. Chất liệu chính xây dựng chùa bằng gỗ tứ thiết (gỗ lim), tường xây gạch chỉ, mái lợp ngói mũi truyền thống, xung quanh di tích có nhiều cây cổ thụ xanh tốt quanh năm. Trải qua năm tháng và chiến tranh, chùa Huề Trì cơ bản vẫn giữ được kiến trúc như xưa, hiện tại di tích có kiến trúc kiểu “Nội công, ngoại quốc”, bao gồm: 7 gian Tiền đường, 3 gian Ống muống và 3 gian Thượng điện. Tả hữu Hành lang, bên trái 8 gian, bên phải 7 gian. Phía trước (bên trái) xây mới 5 gian nhà Tạo soạn để tu sửa lễ vật trong những ngày lễ tiết.

 

 

 

         Hệ thống cổ vật, di vật tại đây còn được bảo lưu khá nguyên vẹn, từ chất liệu gỗ, gốm, giấy, đá có cách đây hàng trăm năm. Đặc biệt hơn cả ít ngôi chùa nào trên địa bàn tỉnh Hải Dương còn lưu giữ được pho tượng đẹp và có giá trị nghệ thuật cao như ngôi chùa này đó là tượng phật Quan Âm Thiên thủ thiên nhãn (Phật bà nghìn mắt nghìn tay). Tượng được đặt chính giữa hàng thứ 2 bên trong tòa thượng điện, được làm bằng chất bằng liệu gỗ, trong tư thế đang ngồi toạ thiền trên tòa sen, 2 chân xếp bằng, bàn chân phải đặt trên đùi trái. Tượng cao 160 cm, Gương mặt phúc hậu, trán rộng, tai dài đeo hoa tai, mặc áo có nhiều nếp gấp mềm mại. Trên đỉnh đầu (thay cho vương miện) có 5 lớp đầu tượng nhỏ xếp theo kiểu cao dần, mắt nhìn về bốn hướng. Tượng có 42 tay xếp từng đôi đăng đối nhau. Hai tay chính để trong lòng trong tư thế “Thiền ấn”, Hai tay phía trước để trước ngực trong thế “Kết ấn hộ thân”. Phía sau lưng có hai tay trong thế chắp lễ. Các tay còn lại xếp dọc hai bên sườn… trên mỗi bàn tay đều có con mắt trí tuệ, trong tay cầm nhiều pháp khí dùng hàng phục ma chướng, những cánh tay cầm kiếm, búa, tràng hoa, châu báu, vải lụa gấm vóc, hoa sen, bánh xe pháp, bình tịnh thủy, chày kim cang…tượng trưng cho mọi ngành nghề trong cuộc sống trên thế gian này. Ý nghĩa tượng trưng vị bồ tát có đầy đủ năng lực khắc chế sự trói buộc của mọi cảnh trần (sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp), không khuất phục mọi quyền lực ngoại đạo tà giáo, tuyệt đối bình đẳng trong khi cứu độ chúng sanh, biểu trưng công đức và phước đức siêu việt.

 

 

         Tượng được tạc ngồi trên bệ sen hai tầng hình lục lăng. Trên thân bệ có nhiều bức chạm hoa sen, cúc, mai và hoa lá cách điệu. Bệ tượng có chiều cao 70cm, chiều rộng 90cm và dài 100cm. Cấu tạo bệ tượng được chia thành ba phần: Chân, thân và mặt. Chân bệ loe rộng xuống dưới, chạm khắc ba lớp cánh sen và hoa lá cách điệu. Thân bệ thót lại kiểu hình trụ, xung quanh có 6 bức chạm hoa lá. Mặt bệ loe rộng lên trên, chạm 03 lớp cánh sen.

 

 

 

 

         Đây là một tác phẩm điêu khắc nguyên gốc, với hình thức độc đáo và được coi là một trong những pho tượng đẹp nhất trong hệ thống tượng thờ phật tại Hải Dương vào thời Hậu Lê thế kỷ thứ XVIII mà đến nay chưa có pho tượng nào thuộc thời kỳ này có thể so sánh được. Về mặt mỹ thuật Phật giáo, tượng Quan Âm Thiên thủ thiên nhãn xuất hiện ở Việt Nam từ thời Trần. Tuy nhiên, khi du nhập vào nước ta lại được những người thợ thủ công khéo léo sáng tạo, làm nên những nét đặc sắc riêng biệt mang tính bản địa, phù hợp với đời sống văn hóa con người Việt Nam của từng thời đại. Chính vì vậy, pho tượng này mang giá trị lịch sử, văn hóa tiêu biểu, là minh chứng chân xác chứng minh rõ nét về quá trình tồn tại và phát triển, sự ảnh hưởng lâu dài của Phật giáo ở Việt Nam qua các thời kỳ. Những nét điêu khắc vô cùng tinh xảo và độc đáo trên bức tượng phản ánh rất rõ về tinh thần sáng tạo nghệ thuật, đặc trưng quy trình kỹ thuật - nghệ thuật tạo tác tượng của những nghệ nhân dân gian xưa khiến cho pho tượng trở thành vốn quý trong nền nghệ thuật điêu khắc của nước ta!