Sáng ngày 18/4/2024, UBND xã Cẩm Hoàng (huyện Cẩm Giàng) long trọng tổ chức lễ đón bằng xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh đình Phí Xá.
Về dự có đồng chí Đỗ Đình Quyết - Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh; đồng chí Đào Đình Tuyến - Phó Bí thư thường trực huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện; đồng chí Nguyễn Văn Công - Phó Chủ tịch UBND huyện cùng các đồng chí đại diện Ban thường vụ Huyện ủy, trưởng các phòng ban chuyên môn của huyện; lãnh đạo Đảng uỷ, HĐND, UBND, Uỷ ban mặt trận Tổ quốc, các ban, ngành, đoàn thể xã Cẩm Hoàng cùng nhân dân địa phương và du khách thập phương.
Đình Phí Xá khởi dựng vào thời hậu Lê, trùng tu tôn tạo vào thời Nguyễn (năm Canh Ngọ niên hiệu Gia Long thứ 9 (1810)), tọa lạc trên một khu đất cao ráo, thoáng rộng, tục gọi là lưng rồng. Công trình có kiến trúc kiểu chữ Đinh (J) gồm 5 gian đại bái và 3 gian hậu cung, kết cấu khung vì bằng chất liệu gỗ tứ thiết. Tại tòa đại bái có nhiều bức chạm khắc nghệ thuật theo đề tài tứ linh, lá lật, lá hóa long... Ngoài công trình chính, khuôn viên di tích còn có nghi môn, giải vũ...
Đình thờ hai vị thành hoàng: Nhị lang đoan túc Đại vương và Tích lịch uy lệ hùng mãnh. Do có công với nước, với dân, hai vị thành hoàng được các vua triều Nguyễn (niên hiệu Tự Đức 33 (1880), Đồng Khánh 2 (1887), Duy Tân 3 (1909) và Khải Định 9 (1924) ban tặng sắc phong.
Trải qua năm tháng, chiến tranh và sự biến động của lịch sử, đình Phí Xá không còn lưu giữ được một số hạng mục cổ ban đầu. Từ sau cải cách ruộng đất (năm 1956) đến năm 1973, nghi môn, giải vũ, hậu cung đình bị hạ giải lấy nguyên vật liệu xây dựng các công trình phúc lợi của địa phương. Trong những năm gần đây, việc chống xuống cấp, trùng tu tôn tạo cũng như xây dựng một số công trình phụ trợ cho di tích luôn được chính quyền địa phương và người dân Phí Xá đề cao với tinh thần thực hiện từng bước một như tu sửa hệ thống cột tòa đại bái, đảo ngói, đắp hệ thống phù điêu trên bờ nóc và góc đao tòa đại bái, phục dựng tòa hậu cung, lát nền, xây dựng nghi môn... tạo cho khuôn viên di tích ngày càng khang trang, đẹp đẽ.
Không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, đình Phí Xá còn là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của địa phương. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, đình là địa điểm tập luyện của đội tự vệ xã Bình Định (nay là xã Cẩm Hoàng); nơi Việt Minh thôn Phí Xá tổ chức thành lập chính quyền mới (gọi là UBND cách mạng lâm thời), kho chứa thóc của phòng lương thực huyện Cẩm Giàng...
Hàng năm, cứ mỗi độ tết đến xuân về, trong hai ngày, 9-10 tháng 3 âm lịch, chính quyền và nhân dân địa phương lại nô nức tổ chức lễ hội truyền thống. Trong lễ hội ngoài phần lễ, phần hội có tổ chức giao lưu văn nghệ giữa đội văn nghệ của thôn với các thôn trong xã.
Với những giá trị còn lưu giữ, đình Phí Xá đã được UBND tỉnh Hải Dương xếp hạng theo Quyết định số 97/QĐ-UBND ngày 11/01/2024 thuộc loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật.
Đặng Thu Thơm
(Trưởng phòng Bảo tồn di tích)