Tháng 10 năm 2013, Bảo tàng Hải Dương tiến hành khảo sát hiện trường về việc người dân phát hiện tàu gỗ tại lòng sông Kinh Thầy thuộc xóm Độc Lập, xã Nhân Huệ, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

      Con tàu gỗ được phát hiện ngày 04/10/2013, do ông Trần Văn Tấn, sinh năm 1978 có hộ khẩu thường trú tại khu 16 phường Ngọc Châu, thành phố Hải Dương, phát hiện trong quá trình lặn mò sắt phế liệu tại khu vực sông Kinh Thầy, thuộc địa phận xã Nhân Huệ. 

 

      Theo lời ông Trần Văn Tấn - người trực tiếp lặn mò tìm sắt phế liệu cho biết: Con tàu hiện nằm giữa lòng sông Kinh Thầy, chìm dưới độ sâu so với mặt nước sông (tại thời điểm phát hiện) khoảng 18m, cách bờ đê phía xã Nhân Huệ 70m. Kích thước con tàu dài khoảng 30m, rộng khoảng 4m, phần giữa tàu có khoang máy chất liệu sắt, bộ máy chạy bằng nồi hơi có trọng lượng khoảng 01 tấn, ghi lái bọc đồng phên, đóng bằng đinh đồng. Phía trong khoang tàu còn thấy mảnh xương người, đèn đi biển (dựa vào kinh nghiệm, ông nhận định đèn đi biển là của Pháp và con tàu này là tàu buôn của người Pháp, không phải tàu chiến tham gia vào các cuộc kháng chiến bảo vệ đất nước). 

      Hiện nay, bộ máy của tàu gỗ có trọng lượng khoảng 01 tấn đã được ông Tấn tẩu tán, bán cho thợ sắt vụn. Bộ khung mặt sàn khoang giữa chiều rộng 0,34m dài khoảng 10m đã được nhóm thợ của ông Tấn đưa vào bờ. Hiện vỏ tàu gỗ nằm dưới lòng sông Kinh Thầy thuộc địa phận xóm Độc Lập, thôn Chí Linh 3, xã Nhân Huệ, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

      Qua khảo sát và tìm hiểu thực tế cho thấy: địa phận xã Nhân huệ có dòng sông Kinh Thầy chảy qua, bên kia sông là huyện Nam Sách và huyện Lương Tài (Bắc Ninh), vị trí địa lý như sau: phía Đông và Nam giáp xã Nam Hưng (Nam Sách), phía Tây giáp xã Hiệp Cát (Nam Sách), phía Bắc giáp xã Nhân Huệ. Xã Nhân Huệ gồm 5 thôn: thôn Bạch Đằng, thôn Đáp Khê, thôn Chí Linh 1, thôn Chí Linh 2, thôn Chí Linh 3 với dân số: 4.170 nhân khẩu, trên 13 dòng họ (Bùi, Phan, Nguyễn, Đặng, Phùng,......). 

      Về giao thông vận tải: sông Kinh Thầy chảy qua địa phận xã Nhân Huệ dài khoảng 4km, có các bến đò: đò Chí Linh sang xã An Thịnh, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh; đò Chí Linh sang xã Hiệp Cát và xã Nam Hưng huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

      Nhận xét bước đầu và kết luận:

      - Con tàu gỗ bị đắm vào thời kỳ Pháp thuộc (khoảng năm 1940)

      - Mảnh đất Chí Linh nói chung và xã Nhân Huệ nói riêng là mảnh đất địa linh nhân kiệt, hiện lưu danh và giữ gìn được nhiều di sản văn hóa có giá trị. Nơi có giao thông thủy bộ thuận lợi phục vụ cho việc giao thương giữa các vùng, các tỉnh, góp phần phát triển kinh tế của địa phương. 

      - Việc phát hiện con tàu gỗ và những bến đò hiện còn hoạt động tiếp tục minh chứng cho vùng đất nơi đây trong lịch sử từng có nhiều tàu thuyền qua lại tấp nập để giao thương trao đổi hàng hóa trên tuyến đường thủy trọng yếu này. Bên cạnh đó, sông Kinh Thầy còn là nơi ghi nhiều dấu tích lịch sử trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm.

      - Thiết nghĩ, cần có quy hoạch khảo cổ học dưới nước trong tỉnh Hải Dương nói riêng và cả nước nói chung để quản lý và bảo vệ Di sản văn hóa dưới nước tốt hơn. Bảo tàng Hải Dương khảo sát thu thập thông tin về việc phát hiện để lưu hồ sơ làm căn cứ cho việc báo cáo và nghiên cứu khi có điều kiện.

Hoàng Thị Hương