Miếu Cự Lộc còn có tên nôm là miếu Dọc thuộc thôn Cự Lộc, xã Minh Đức, huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương.
Miếu Cự Lộc xây dựng vào năm 1711 (thời Hậu Lê). Năm Thành Thái 8 (1896), ngôi miếu bị xuống cấp và được nhân dân trùng tu, tôn tạo. Đến năm 2011, với nguồn kinh phí đóng góp và công đức của nhân dân, ngôi miếu đã được trùng tu trên quy mô lớn và trở lên khang trang như ngày nay, kiến trúc kiểu chữ đinh (J) gồm 3 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Kết cấu khung vì kiểu chồng rường, giá chiêng, đầu bẩy, cốn mê trang trí hoa văn tinh xảo, tường xây gạch chỉ, mái lợp ngói mũi. Khu di tích có cảnh quan đẹp và có hướng phát triển tốt trong tương lai.
Tại di tích hiện còn lưu giữ một số cổ vật có giá trị như: bia đá, sắc phong, chuông đồng,... trong đó phải kể đến hệ thống sắc phong với 32 đạo.
Trong số 32 đạo sắc có 19 đạo thời Lê và 13 đạo thời Nguyễn. Các đạo sắc hình chữ nhật có kích thước tương tự nhau, giấy được làm bằng chất liệu tốt, long vân chấm tròn xám, không hoa văn diềm. Qua thời gian một số đạo đã sờn mép, phía bên phải bị rách nhiều, mất một vài chữ, bồi giấy mặt sau. Ở cuối mỗi đạo sắc là dấu "Sắc mệnh chi bảo" khắc bằng chữ Triện in ngay dưới niên hiệu nhà Vua. Xưa kia, tất cả các sắc phong đều được bảo quản tại miếu, nhưng để tránh tình trạng trộm cắp cổ vật và các tài liệu quý hiếm nên chính quyền và nhân dân địa phương đã thống nhất giao cho một hộ gia đình có trách nhiệm trong làng để bảo quản.
Đặc biệt, trong số 32 đạo sắc đó có 01 đạo cổ nhất mang niên hiệu Vĩnh Thọ 3 đời vua Lê Thần Tông (1660). Đạo sắc này tặng phong thêm mỹ tự cho vị Thủy thần là Long vương. Sắc hình chữ nhật có kích thước (60x130)cm. Giấy làm bằng chất liệu tốt màu vàng nhạt, có hoa văn uyển chuyển và thanh thoát, mang dấu ấn và phong cách triều Lê rất rõ nét. Sắc gồm 14 hàng và hơn 200 chữ. Trải qua thời gian, mép giấy bị rách nhiều nên đã mất một số chữ ở hàng dưới. Tuy nhiên, dựa vào các sắc phong còn nguyên vẹn khác chúng tôi đã khôi phục được các chữ này. Tính đến thời điểm hiện tại, sắc phong đã có niên đại gần 4 thế kỷ, đây là một trong 2 đạo sắc cổ nhất được phát hiện trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Đạo sắc được cho là cổ nhất là đạo sắc ngày 11 tháng 9 niên hiệu Thịnh Đức 5 (1657) hiện lưu giữ tại chùa Vinh Quang (thị trấn Thanh Miện, huyện Thanh Miện).
Căn cứ vào Thần tích - Thần sắc được lưu trữ tại Viện Thông tin khoa học xã hội; căn cứ vào hệ thống bia ký, sắc phong, đại tự, câu đối tại di tích và nguồn tư liệu trong dân gian cho biết: Miếu Cự Lộc thờ Sở Đại vương. Trong những năm gần đây, miếu Cự Lộc còn phối thờ 4 vị Thành hoàng được đưa về từ các ngôi miếu nhỏ trong làng. Như vậy, miếu Cự Lộc hiện thờ 5 vị Thành hoàng là: Sở Đại vương, Sở Vương Hùng, Chân Vương, Thành Vương và Long vương. Về lịch sử của các vị Thành hoàng đến nay không còn nhiều tài liệu ghi chép. Tại di tích đã từng có tấm bia ghi công trạng của các vị nhưng rất tiếc đã bị mất trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Những nguồn tư liệu còn lại cho biết đây là 5 vị thần có công giúp vua Lê Đại Hành đánh giặc Tống và giặc Chiêm Thành. Trải qua các triều đại sau này đều tiếp tục được phong tặng.
Đạo sắc phong kể trên là sắc phong vua Lê Thần Tông phong tặng cho vị Thủy thần Long Vương trong việc phù hộ cho đội quân của chúa Trịnh trong cuộc chiến lần thứ 5 với quân đội Đàng Trong. Xin phép được chép lại nguyên văn cũng như phần phiên âm, dịch nghĩa như sau:
Sắc phong cho vị Thuỷ thần là Long Vương
ngày 27 tháng 11 niên hiệu Vĩnh Thọ 3 (1660)
Nguyên văn chữ Hán:
敕拔波扶祚匡國福佑洽德揚武淵默沿潛護國安民濟世丕績助世龍王資兼中正德稟聰明得二氣之精英升騰叵測扶億年之宗社修久無彊既多相佑之功宜舉褒封之典為默皇家長久福護王業永綿默相王德繼傳尊安天下陰助奉差乂安處統嶺官及屬差諸將等威武奮??精銳勦除逆勇名顯徒黨斬得賊馘擒得賊俘收得賊象馬器械取勝萬全收復江山統捻有靈應應加封可加封拔波扶祚匡國福佑洽德揚武淵默護國安民濟世丕績助世扶運龍王故敕
永壽三年十一月二十七日
Phiên âm:
Sắc: “Bạt ba Phù tộ Khuông quốc Phúc hựu Hiệp đức Dương vũ Uyên mặc Duyên tiềm Hộ quốc An dân Tế thế Phi tích Trợ thế Long Vương”. Tư kiêm trung chính, đức bẩm thông minh. Đắc nhị khí chi tinh anh, thăng đằng phả trắc. Phù ức niên chi tông xã, tu cửu vô cương. Ký đa tướng hựu chi công, nghi cử bao phong chi điển. Vi mặc hoàng gia trường cửu, phúc hộ vương nghiệp, vĩnh miên mặc tướng, vương đức kế truyền, tôn an thiên hạ. Âm trợ phụng sai Nghệ An xứ Thống lãnh quan cập thuộc sai chư tướng đẳng uy vũ phấn ?? tinh nhuệ, tiễu trừ nghịch dũng, danh hiển đồ đảng, trảm đắc tặc qoắc, cầm đắc tặc phu, thu đắc tặc tượng mã khí giới, thủ thắng vạn toàn, thu phục giang sơn, thống nhẫm hữu linh ứng, ưng gia phong mỹ tự, khả gia phong: “Bạt ba Phù tộ Khuông quốc Phúc hựu Hiệp đức Dương vũ Uyên mặc Duyên tiềm Hộ quốc An dân Tế thế Phi tích Trợ thế Phù vận Long Vương”. Cố sắc.
Vĩnh Thọ tam niên thập nhất nguyệt nhị thập thất nhật.
Tạm dịch:
Sắc cho: “Vị Thần là Long Vương chém sóng, phù giúp phúc nước, giúp đỡ điều phúc, ân đức rộng lớn, võ giỏi tài cao, lặng lẽ, sâu kín, có công bảo vệ đất nước, giữ yên dân, che chở cho thế gian, chiến tích lớn lao”. (Ngài) Thiên tư ngay thẳng, đức vốn thông minh. Nhận được hạo khí tinh anh, vời vợi chẳng thể dò; phù trì xã tắc ngàn năm, dằng dặc không đếm nổi. Đã cao công ở việc chở che, nên được tặng phong theo điển lễ. Ngài phù trì cho hoàng gia được trường tồn, ban phúc bảo hộ vương nghiệp, giúp rập lâu dài, đức vương truyền mãi để định yên thiên hạ, lại ngầm giúp quan thống lãnh phụng sai xứ Nghệ An và các tướng thuộc sai có được quân thanh mạnh mẽ, nhuệ khí tràn đầy, tiêu diệt giặc mạnh, tiếng nổi trong quân, cắt được tai giặc , bắt được tù binh, thu được voi ngựa vũ khí của giặc, chiến thắng vẹn toàn, thu phục non sông, tỏ rõ sự linh thiêng nên phong tặng thêm mỹ tự, đáng được phong thêm là: “Vị Thần là Long vương chém sóng, phù giúp phúc nước, giúp đỡ điều phúc, ân đức rộng lớn, võ giỏi tài cao, lặng lẽ, sâu kín, có công bảo vệ đất nước, giữ yên dân, che chở cho thế gian, chiến tích lớn lao, giúp đỡ muôn đời, phù giúp vận nước”. Vậy lên ban sắc.
Ngày 27 tháng 11 năm Vĩnh Thọ 3 (1660).
HOÀNG THỊ PHƯƠNG LAN
Phòng Nghiên cứu - Sưu tầm