Huy hiệu chiến sĩ Điện Biên Phủ là một trong số nhiều kỷ vật thiêng liêng gắn liền với chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Tấm Huy hiệu đã trở thành một biểu tượng gợi lại bao ký ức của một thời đạn lửa, thời khắc được sống, chiến đấu trong giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam, làm nên chiến thắng "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" cách đây 70 năm.
Hiện nay, Bảo tàng tỉnh Hải Dương đang lưu giữ gần 100 hiện vật quý về chiến thắng Điện Biên Phủ. Mỗi hiện vật đều lưu giữ những ký ức đặc biệt về thời kỳ lịch sử. Trong đó, có 24 tấm Huy hiệu chiến sĩ Điện Biên Phủ - Kỷ vật thiêng liêng, biểu tượng đầy tự hào của dân tộc, trở thành báu vật của mỗi người chiến sĩ Điện Biên năm xưa. Đây là phần thưởng thể hiện sự ghi nhận, tri ân mà Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh dành tặng những cán bộ và chiến sĩ Quân đội Nhân dân Việt Nam tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ từ ngày 13/3 - 07/5/1954.
Nhằm cổ vũ, nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng của bộ đội ta, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ đã có ý tưởng về việc thiết kế một tấm huy hiệu mang biểu tượng của Chiến dịch Điện Biên Phủ. Họa sĩ Mai Văn Hiến và Nguyễn Bích (lúc này chỉ khoảng 20 tuổi) đang công tác tại Báo Quân đội Nhân dân đóng quân trên mặt trận, chuyên sáng tác tranh cổ động đã được giao trọng trách và họ đã nhanh chóng bắt tay vào công việc sáng tác. Sau nhiều ngày cặm cụi, miệt mài, hình mẫu Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên Phủ được hoàn thành.
Với đường kính chỉ khoảng 2cm, chiếc huy hiệu mang đầy đủ những hình ảnh biểu trưng của chiến dịch Điện Biên Phủ. Đó là hình ảnh người chiến sỹ với chiếc mũ nan đang giương súng chiến đấu với lá cờ đỏ sao vàng in dòng chữ “Quyết chiến, quyết thắng”. Bao quanh là cảnh núi rừng, thể hiện địa hình chiến đấu hiểm trở của chiến trường Điện Biên Phủ. Trên huy hiệu còn có hình ảnh pháo binh - đơn vị Pháo cao xạ lần đầu tiên xuất trận tại Điện Biên Phủ và lập nên những chiến công xuất sắc với dòng chữ mang tính cổ động một cách ngắn gọn nhưng khái quát “Xuân 1954” để khẳng định quyết tâm ghi dấu chiến thắng cho chiến dịch Điện Biên Phủ vào năm đó. Nền huy hiệu có biểu tượng màu vàng tượng trưng cho cánh đồng Mường Thanh, với sự chiến đấu kiên cường, anh dũng của những chiến sĩ Điện Biên đem lại mùa vàng ấm no trên cánh đồng lớn nhất vùng Tây Bắc.
Không chỉ là phần thưởng cao quý cho các chiến sĩ xuất sắc được trở về. Sau chiến dịch, chiếc huy hiệu cũng được gửi tặng tới các thương bệnh binh, các gia đình anh hùng liệt sỹ; tri ân, trao truyền cho thế hệ mai sau ký ức về một thời kỳ hào hùng của dân tộc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh gắn Huy hiệu Điện Biên
cho các chiến sĩ xuất sắc của chiến dịch Điện Biên Phủ, tháng 7/1954 (Ảnh: Sưu tầm)
Sưu tập Huy hiệu chiến sĩ Điện Biên Phủ lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Hải Dương
70 năm đã trôi qua, bản anh hùng ca chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn vang vọng và luôn khơi dậy niềm tự hào, tinh thần bất khuất của dân tộc ta. Tấm Huy hiệu chiến sĩ Điện Biên Phủ đã trở thành báu vật, là niềm tự hào luôn được các cựu chiến binh và gia đình nâng niu, gìn giữ cho các thế hệ hôm nay và mai sau./.