Các bảo tàng trên thế giới, từ lâu đã đặc biệt chú trọng đến việc để khách tham quan có điều kiện trực tiếp trải nghiệm và tương tác. Ở nước ta, trong những năm gần đây, các bảo tàng cũng bắt đầu đẩy mạnh hoạt động trải nghiệm và tương tác. Các hoạt động này, đang ngày càng trở thành một xu hướng quan trọng trong việc phát huy những giá trị của bảo tàng, tạo sự quan tâm và hấp dẫn đối với công chúng.
Để tổ chức tốt các hoạt động tại Bảo tàng tỉnh, nhằm nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đưa di sản văn hóa đến gần với công chúng, đặc biệt là các em học sinh, sinh viên; từ năm 2017 đến nay, Bảo tàng tỉnh Hải Dương đã nghiên cứu, xây dựng và đưa vào hoạt động chương trình trải nghiệm nghề thủ công truyền thống như: Nghề làm gốm (năm 2017) và làm cốm (năm 2018) đã được đông đảo khách tham quan, đặc biệt là các em học sinh đón nhận và đánh giá cao. Bên cạnh các hoạt động trải nghiệm, các cán bộ Bảo tàng tỉnh đã nghiên cứu và tổ chức một số trò chơi dân gian như: Bịt mắt đánh trống, kéo co, ô ăn quan, chơi chuyền, nhảy dây, bịt mắt đập niêu, bắt chạch trong chum… nhằm tạo bầu không khí vui vẻ, gắn kết giữa các thành viên tham gia nghiên cứu, học tập tại Bảo tàng.
Học sinh trải nghiệm tại Bảo tàng
Nhằm tiếp tục đổi mới hoạt động, từ năm 2020 - 2022, Bảo tàng tỉnh đã tổ chức 05 hoạt động trải nghiệm và nhiều trò chơi dân gian như: Trải nghiệm xay lúa, giã gạo; Gói bánh chưng nhân dịp Tết Nguyên Đán; Làm bánh trôi bánh chay nhân dịp tết Mồng Ba tháng 3; Gói bánh gai truyền thống và trải nghiệm “Lấp lánh ánh sao đêm Rằm”nhân dịp Tết Trung thu cho các em thiếu niên, nhi đồng có điều kiện tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa và các công đoạn trang trí chiếc đèn ông sao truyền thống. Đây là một hoạt động có ý nghĩa to lớn trong việc giữ gìn các giá trị di sản văn hóa dân tộc mà Bảo tàng tỉnh đã thực hiện từ nhiều năm nay.Các hoạt động trải nghiệm này, đã thu hút quý thầy cô giáo, phụ huynh và các em học sinh, đồng thời mang lại một không khí khởi sắc mới trong hoạt động tuyên truyền, giáo dục lịch sử địa phương tại Bảo tàng tỉnh.
Song song với việc đổi mới hoạt động trải nghiệm, Bảo tàng tỉnh Hải Dương đã có nhiều nỗ lực nhằm thu hút khách tham quan, thông qua việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng như: Báo, đài, mạng xã hội facebook, zalo… Đặc biệt, là đưa hệ thống Website chính quy vào hoạt động. Đây được coi là kênh thông tin chính thống của Bảo tàng Hải Dương với công chúng.
Đặc biệt, từ năm 2020 đến nay, hoạt động tuyên truyền đã được đưa vào kế hoạch hoạt động hàng năm của Bảo tàng tỉnh. Tính đến tháng 6/2022, Bảo tàng tỉnh đã tổ chức thực hiện ghi hình 34 clip ngắn; viết gần 300 tin bài tuyên truyền các sự kiện chính trị tiêu biểu của tỉnh, của đất nước, giới thiệu các giá trị di sản văn hóa, danh nhân tiêu biểu... nhằm góp phần bảo tồn và phát huy và lan tỏa các giá trị di sản văn hóa của tỉnh nhà. Những nội dung trên được tuyên truyền rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng như: Website, fanpage,facebook, zalo... góp phần đưa Bảo tàng đến gần hơn với công chúng.
Ngoài ra, Bảo tàng tỉnh đã chủ động phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng như: Báo Hải Dương, Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Bản tin VHTTDL,...tuyên truyền, quảng bá các giá trị lịch sử, văn hóa, danh nhân, các tài liệu - hiện vật, các hoạt động trải nghiệm... tại Bảo tàng. Chủ động phối hợp với 01 tổ chức (Group Chợ Đông) - Nhóm có số lượng người theo dõi đông và uy tín để tuyên truyền các hoạt động của Bảo tàng nói riêng và giới thiệu các di sản văn hóa lịch sử của tỉnh nhà nói chung. Các hoạt động bước đầu có sự lan tỏa và nhận được sự phản hồi tốt từ quần chúng nhân dân trong và ngoài tỉnh.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc nâng cao chất lượng, nội dung hoạt động nhưng số lượng khách đến tham quan, học tập, nghiên cứu, trải nghiệm tại Bảo tàng chưa thực sự tương xứng với thế mạnh, tiềm năng văn hiến của tỉnh nhà. Có nhiều nguyên nhân, trong đó có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Do diện tích và nguồn kinh phí có hạn nên chưa có khu vực dành riêng cho các hoạt động trải nghiệm, chủ yếu vẫn tận dụng các khoảng sân trống hoặc dưới các tán cây có bóng mát. Khi thời tiết xấu đều ảnh hưởng tới chất lượng các hoạt động trải nghiệm; Đội ngũ cán bộ phục vụ công tác trải nghiệm còn thiếu, chưa đáp ứng được nhu cầu khách tham quan; Công tác maketting, quảng bá cho các hoạt động của Bảo tàng mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng vẫn còn hạn chế.
Để khắc phục tình trạng này, trong thời gian tới Bảo tàng tỉnh mong muốn các cấp, ngành cần có sự quan tâm hơn nữa và tăng cường đầu tư kinh phí xây dựngcơ sở vật chất, cải tạo không gian tổ chức hoạt động trải nghiệm, mua sắm phương tiện, trang thiết bị đồng bộ phục vụ cho các hoạt động tại Bảo tàng. Thường xuyên nghiên cứu, xây dựng các nội dung trải nghiệm mới có sức hấp dẫn, khác biệt, bổ ích và mang tính giáo dục hơn hẳn so với những trò chơi đang có ở những khu vui chơi, giải trí hiện đại. Bổ sung cán bộ chuyên môn để làm tốt công tác thuyết minh, hướng dẫn hoạt động trải nghiệm và trò chơi dân gian. Đẩy mạnh các hoạt động phối hợp với các trường học, cơ sở giáo dục, các tổ chức đoàn thể trên địa bàn tỉnh. Tăng cường mối quan hệ với các công ty du lịch, lữ hành để Bảo tàng Hải Dương trở thành một điểm ưu tiên trong tour du lịch nội tỉnh Hải Dương hoặc tour tham quan Hà Nội - Hải Dương - Hải Phòng. Đồng thời xây dựng chiến lược tiếp thị, quảng bá như marketing thông qua các ấn phẩm (sách giới thiệu về Bảo tàng, các hoạt động trải nghiệm và trò chơi dân gian, catalogue, tờ rơi…), thông qua báo chí, truyền thông… và thông qua khách tham quan, trải nghiệm tại Bảo tàng cũng chính là một kênh hữu ích trong việc đưa thông tin qua các trang mạng cá nhân về chương trình trải nghiệm đến được với công chúng một cách kịp thời.
Trong thời gian tới, chúng tôi hy vọng, với sự quan tâm, đầu tư của tỉnh và các sở, ban, ngành có liên quan đối với hoạt động của Bảo tàng tỉnh nói chung và công tác trải nghiệm, tuyên truyền giáo dục lịch sử địa phương nói riêng; Bảo tàng tỉnh Hải Dương không chỉ trở thành “Địa chỉ đỏ” trong giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa, cách mạng mà còn là một điểm du lịch hấp dẫn, thu hút đông đảo mọi tầng lớp nhân dân trong và ngoài tỉnh.
Đặng Thị Thoan