Sáng ngày 26/11/2022, Huyện uỷ - HĐND - UBND huyện Tứ Kỳ phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội long trọng tổ chức Hội thảo khoa học “ Lãnh binh Phạm Xuân Quang - Thân thế và sự nghiệp”. Về dự Hội thảo có các đồng chí Lãnh đạo đại diện Ban ngành từ Trung ương đến địa phương, các nhà khoa học và đông đảo nhân dân thôn Thanh Kỳ, xã An Thanh huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương.

Lãnh binh Phạm Xuân Quang sinh ra tại thôn Thanh Kỳ, xã An Thanh, huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương. Xa xưa, đây là vùng đất trũng thấp, sình lầy, có nhiều lau sậy. Vào thời Lê Sơ (TK XV), một nhóm cư dân họ Trương xứ Thanh đến đây khai khẩn và lập nên làng Chảy Con thuộc huyện Thanh Hà. Đến thời Mạc (TK XVI), làng Chảy Con được cắt về huyện Tứ Kỳ và đổi tên thành làng Thanh Kỳ (tên mới của làng là tên ghép của 2 huyện Thanh Hà và Tứ Kỳ). Đến cuối thời Nguyễn (TK XX), Thanh Kỳ là một xã thuộc tổng Tất Lại, huyện Tứ Kỳ, phủ Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.

Sau Cách mạng tháng 8/1945, làng Thanh Kỳ trở thành một thôn của xã Tân Dân. Ngày 26/5/1947, HĐND xã Tân Dân họp thống nhất, đề nghị Ủy ban nhân dân huyện Tứ Kỳ đổi tên thành xã An Thanh. Năm 1968, thực hiện Nghị quyết 504-NQ/TVQH của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hai tỉnh Hải Dương và Hưng Yên sáp nhập thành tỉnh Hải Hưng; lúc này An Thanh thuộc huyện Tứ Kỳ. Năm 1979, thực hiện Quyết định số 70-CP của Hội đồng Chính phủ, xã An Thanh thuộc huyện Tứ Lộc, tỉnh Hải Hưng. Năm 1996, thực hiện Nghị quyết Quốc hội khóa IX (kỳ họp thứ X), tỉnh Hải Hưng chia tách thành 2 tỉnh Hải Dương và Hưng Yên như cũ. Từ đây, xã An Thanh thuộc huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương.

Lãnh binh Phạm Xuân Quang (? - 1863) là một vị tướng của vương triều Nguyễn, một người con ưu tú của quê hương Hải Dương. Sinh thời ông được triều đình giao giữ chức Phó Lãnh binh (hàm tam phẩm) của tỉnh Quảng Yên (Bao gồm địa bàn tỉnh Quảng Ninh và một phần địa bàn của tỉnh Hải Phòng ngày nay) - đây là chức quan đứng đầu cai quản việc binh của tỉnh Quảng Yên giữa thế kỷ XIX. Trong những năm 1861 - 1865, Tạ Văn Phụng được sự giúp đỡ của các toán phỉ Trung Quốc và quân đội các nước Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha,… đã chiêu tập quân binh nổi dậy chống lại nhà Nguyễn, đưa quân đánh phá các tỉnh Bắc Kỳ, nhất là các tỉnh ven biển, trong đó có tỉnh Quảng Yên. Quân của Tạ Văn Phụng đã gây ra những cuộc đánh giết lớn ở cả vùng biển và trên đất liền, làm cho đời sống nhân dân vô cùng khốn khó, an ninh, quốc phòng của đất nước bị đe dọa. Để dập tắt cuộc nổi dậy của Tạ Văn Phụng, triều đình Huế đã điều động, cắt cử nhiều quan lại, tướng lĩnh có tài để đánh dẹp, trong đó có Phó Lãnh binh Phạm Xuân Quang. Năm 1863, trong một trận đánh lớn, Phó Lãnh binh Phạm Xuân Quang đã hy sinh, thi hài ông đã được quan binh nhà Nguyễn đưa về an táng tại quê nhà (thôn Thanh Kỳ, xã An Thanh). Sau khi mất ông được vua Tự Đức ban thụy là Anh Mại, địa phương và dòng họ Phạm Xuân cho xây dựng nhà thờ ở làng Thanh Kỳ thờ phụng. Để ghi nhận tinh thần chiến đấu quả cảm và sự hy sinh anh dũng của ông trong việc giữ yên bờ cõi, ổn định đời sống nhân dân, năm 1880 vua Tự Đức đã ban chiếu truy phong cho ông chức Lãnh binh, đưa bài vị của ông vào thờ trong đền Trung nghĩa (nằm ở bờ nam sông Hương) thuộc kinh thành Huế. Tuy nhiên, do nhiều biến cố của lịch sử, nhà thờ của Lãnh binh Phạm Xuân Quang tại quê nhà, cũng như là ngôi đền Trung nghĩa ở kinh thành Huế đã không còn nữa. Tại quê hương Thanh Kỳ cũng chỉ còn lại ngôi mộ của Lãnh binh Phạm Xuân Quang. Các thông tin về thân thế, sự nghiệp của ông, do đó cũng dần bị mai một.

Căn cứ Công văn số 312/UBND-VHTT ngày 15/3/2022 của Ủy ban nhân dân huyện Tứ kỳ về việc đề nghị xác minh thân thế công lao đóng góp của nhân vật tại địa phương. Được sự đồng ý và chỉ đạo của Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương, Bảo tàng tỉnh Hải Dương đã tổ chức khảo sát nhằm xác minh thân thế, sự nghiệp và công lao của Lãnh binh Phạm Xuân Quang. Kết quả của cuộc khảo sát bước đầu đã cho thấy, vẫn còn có nhiều góc khuất về thân thế và sự nghiệp của ông chưa được sáng tỏ, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu dày công hơn. Với mục tiêu làm rõ hơn thân thế sự nghiệp của Lãnh binh Phạm Xuân Quang để phục vụ cho việc giảng dạy lịch sử địa phương, nhất là về các nhân vật lịch sử tiêu biểu của huyện, của tỉnh, tháng 8 năm 2022, Ủy ban nhân dân huyện Tứ Kỳ đã xây dựng kế hoạch phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức Hội thảo khoa học để nghiên cứu, làm sáng tỏ hơn thân thế, sự nghiệp của Lãnh binh Phạm Xuân Quang.

Tại Hội thảo đã nhận được trên 20 bài tham luận, trình bày về bối cảnh lịch sử Việt Nam giữa thế kỷ XIX, về mảnh đất và con người nơi đây và thân thế, sự nghiệp của Lãnh binh Phạm Xuân Quang nhằm làm rõ hơn bối cảnh lịch sử đất nước, nhất là tình hình an ninh, quốc phòng ở Bắc Kỳ giữa thế kỷ XIX, đánh giá một cách khách quan về thân thế, sự nghiệp, vai trò, công trạng của Lãnh binh Phạm Xuân Quang giúp nhà Nguyễn đánh dẹp nhóm giặc biển Tạ Văn Phụng, ổn định tình hình Bắc Kỳ nói riêng và đất nước nói chung. Qua đó để khơi dậy tinh thần anh dũng, quả cảm trong chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, góp phần giáo dục về lòng yêu nước và giáo dục lịch sử địa phương cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau./.