Đình Bá Liễu nằm tại trung tâm khu 5, phường Hải Tân, thành phố Hải Dương thờ thành hoàng làng là Đoàn Nghĩa Ảm có công giúp vua Lý Nhân Tông đánh giặc Tống.
(Đình Bá Liễu)
Đình toạ lạc trên một khu đất cao ráo, thoáng rộng, mặt tiền quay về hướng nam, xung quanh giáp khu dân cư, gần đường và là trung tâm sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng của nhân dân địa phương. Đình Bá Liễu là tên gắn liền với tên làng Bá Liễu trong lịch sử hình thành. Ngoài ra, đình còn có tên gọi là đình Đọ, đây là cách gọi theo tên nôm của làng.
Về lai lịch, sự tích thành hoàng Đoàn Nghĩa Ảm:
Căn cứ vào hệ thống sắc phong, câu đối, đại tự, thần tích - thần sắc, bia đá hiện lưu giữ tại di tích cho biết: Xưa, ở danh hương trang Tây Liễu (nay đổi là Bá Liễu), có ông Đoàn Nghĩa Sơn, vợ là Trịnh Thị Loan tuổi ngoài Lục tuần mới sinh được một cậu con trai, đặt tên là Minh, tên thụy là Đoàn Nghĩa Ảm, lớn lên văn võ toàn tài. Chẳng may vợ chồng Đoàn công đều qua đời. Nghĩa Ảm ở với thúc phụ tên là Đoàn Bình. Triều Lý Thánh Tông, niên hiệu Long Thụy thứ 3 (1056), Đoàn Nghĩa Ảm thi trúng Bác sĩ đệ tam giáp. Bấy giờ, nghe tin biên cương có giặc Mã La xâm nhiễu Lý Thánh Tông chiếu chỉ triệu vời Đoàn Nghĩa Ảm đến đô thành Thăng Long. Vua phong chức “Đô tướng sứ” làm tiên phong, đánh thắng ở Khâm Châu, liền đánh chiếm thành, vua phong thêm cho Đoàn Ảm làm “Đô hộ Bá sứ” cùng cự chiến với giặc ở Diễn Loan. Ảm công bị chết ngay trong trận, vua đưa thi hài Ảm công về làm lễ hậu sự và tặng “Bách linh thần”, dựng tháp báo thiên, rồi ban chỉ phong thần, ban cho mỹ tự, tiền lập miếu, chiếu chỉ cho phường Tây Liễu làm hộ nhi phường, ban cho sắc văn thần hiệu, sai phường Tây Liễu phụng thờ làm Thành hoàng. Lấy tên “Bá ” khắc tên đổi Tây Liễu thành trang Bá Liễu.
Ngoài ra đình Bá Liễu còn phối thờ tiến sĩ Đoàn Lạn người đăng quang Chính bảng Đệ Tam giáp tiến sĩ Triều Lê Thánh Tông, niên hiệu Quang Thuận thứ 7 (1466) và giữ chức Phó sứ, phụng đi sứ sang Bắc triều. Phó sứ cùng Thám hoa Lương Như Hộc người trang Hồng Liễu (Lục) hai lần phụng đi sứ, trở về dậy cho dân làng kỹ nghệ chạm trổ.
Hiện tại đình Bá Liễu có kiến trúc kiểu chữ đinh ( J ) gồm 5 gian đại bái xây đao dĩ và 2 gian hậu cung, chất liệu chủ yếu bằng bê tông cốt thép sơn màu giả gỗ. Ngoài ra, trong khuôn viên di tích còn có các công trình phụ trợ khác như giải vũ, cổng, nhà bếp....
Hàng năm, đình Bá Liễu có ba kỳ lễ hội chính diễn ra vào ngày mồng 9 tháng Giêng âm lịch kỷ niệm ngày sinh, ngày 13 tháng 9 âm lịch kỷ niệm ngày vinh quy bái tổ của tiến sĩ Đoàn Lạn và ngày 12 tháng 12 âm lịch kỷ niệm ngày mất của thành hoàng Đoàn Nghĩa Ảm.
Hiện nay di tích vẫn lưu giữ được một số di vật, cổ vật có giá trị bao gồm các chất liệu gỗ, gốm, giấy, đá. Đặc biệt là 5 tấm bia đá có niên đại vào thời Lê và thời Nguyễn và 3 đạo sắc phong thời Nguyễn. Đó là động lực quan trọng để động viên nhân dân tích cực góp công, góp của để bảo vệ và phát huy giá trị của di tích.
Với các giá trị về lịch sử và kiến trúc nghệ thuật, đình Bá Liễu đã được nhà nước xếp hạng theo quyết định số 3176/QĐ-UBND ngày 22/11/2010. Trong những năm qua, nhân dân địa phương vừa phát huy giá trị di tích vừa tu sửa để đáp ứng nhu cầu tôn giáo của địa phương.
NGUYỄN VĂN ĐÀI
Phòng Nghiên cứu sưu tầm