Săn bắt, hái lượm là hình thức khai thác tự nhiên để duy trì sự sống, xuất hiện sớm nhất trong lịch sử nhân loại. Từ việc đánh bắt bằng những dụng cụ thô sơ, con người dần dần chế tạo ra những dụng cụ đánh bắt mới, ngày càng tinh vi và hiệu quả hơn như: Nơm, dậm, đó, lưới, vó, te, xiếc, đáy... Hải Dương nằm ở trung tâm đồng bằng châu thổ sông Hồng - nơi có hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt không chỉ bồi đắp phù sa cho đồng ruộng tốt tươi mà còn là nơi cung cấp một nguồn thủy sản có giá trị. Ở mỗi vùng thôn quê đâu đó, chúng ta vẫn thường bắt gặp hình ảnh ngư dân ngồi trên chiếc thuyền nan tay lưới, tay chăng đang giăng câu bắt cá. Một trong những làng nghề chài lưới có lịch sử tồn tại lâu đời và nổi tiếng ở Hải Dương mà chúng tôi muốn giới thiệu, đó là làng chài lưới Hạ Bì (tên nôm gọi là làng Quát) thuộc huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. 

 

      Nghề chài lưới ở Hạ Bì có từ bao giờ, đến nay chưa tìm thấy tài liệu nào ghi chép lại. Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, thì vào khoảng thế kỷ XIII nghề chài lưới ở Hạ Bì đã phát triển mạnh. Từ nghề đánh bắt cá bằng chài, lưới những người dân của Hạ Bì còn biết chắp gai, xe sợi đan các loại ngư cụ. Hạ Bì đã từng sản xuất nhiều loại ngư cụ nhưng chủ yếu là lưới, họ đan một phần để dùng, một phần để bán cho nơi khác. Ngay từ sáng sớm, cả làng đã vang lên tiếng xa quay sợi. Sợi chăng ngang, chăng dọc khắp các con đường ngõ xóm: 

      Cũng giống như biết bao những người nông dân khác, người dân Hạ Bì từ xưa đến nay luôn cần cù chịu khó, gắn bó với xóm làng, hăng say, vui vẻ lao động sản xuất, luôn cất cao tiếng hát, câu hò để làm giàu thêm đời sống tinh thần. Từ những điệu hò trên sông nước đến những câu ca dao, tục ngữ quen thuộc hàng ngày đã cho chúng ta biết, nghề đan lưới, vó là một nghề phụ, chủ yếu làm vào những tháng nông nhàn và rảnh rỗi. Chắp gai, xe sợi, đan lưới tuy có yêu cầu kỹ thuật nhất định nhưng là việc nhẹ nhàng, những người già, trẻ em đều có thể tham gia. 

      Nguyên liệu đan lưới trước đây chủ yếu là cây gai, một loại cây mọc ven các dòng sông. Sợi gai mua về còn cả vỏ, đem ngâm nước từ 2 - 3 ngày, sau đó vớt lên, cạo vỏ, tước nhỏ, chắp thành sợi, dùng xa xe lại. Sợi xe to nhỏ tuỳ theo mục đích sử dụng. Xe sợi xong đánh thành từng con hay cuộn lại thành từng búp theo các cỡ khác nhau, khi đan ngắt từng con cài vào kim đan. Khoảng hơn chục năm trở lại đây, sợi tơ nhân tạo, sợi ni lông nhiều và rẻ. Người dân Hạ Bì đã dùng loại nguyên liệu này để đan lưới, vó thay cho sợi gai hiếm và đắt. Hiện nay, thôn Hạ Bì chỉ còn khoảng 5 - 6 hộ duy trì nghề, ngoài đan lưới, vó nhiều hộ còn sản xuất một số mặt hàng khác như: túi đựng quà, lưới bóng chuyền, bóng đá... đáp ứng nhu cầu hiện nay của thị trường.

      Trân trọng kính mời quý khách, cô chú, anh chị và các em học sinh hãy đến với Bảo tàng Hải Dương để được tìm hiểu một cách đầy đủ hơn về những nghề thủ công truyền thống của tỉnh nhà, thông qua trưng bày chuyên đề "Nghề cổ truyền tỉnh Hải Dương”. Trưng bày dự kiến khai mạc vào ngày 18/11/2020.