Ngày 22/6/2021, Hội Khảo cổ học Việt Nam phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch các tỉnh Hải Dương, Quảng Ninh tiến hành khảo sát sơ bộ đợt 1 hệ thống các di tích trên địa bàn tỉnh Hải Dương (chủ yếu thuộc thành phố Chí Linh) để thực hiện nhiệm vụ khoa học “Nghiên cứu các giá trị về văn hóa, lịch sử quần thể di tích và danh thắng Yên Tử” (trong đó có hệ thống các di tích thuộc tỉnh Hải Dương) phục vụ cho việc xây dựng hồ sơ đề nghị công nhận là Di sản thế giới.

      Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử là một hệ thống với 60 di tích, được cấu thành từ 4 khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt gồm: Khu di tích lịch sử, danh thắng Yên Tử và khu di tích lịch sử nhà Trần (Quảng Ninh); khu di tích danh thắng Tây Yên Tử (Bắc Giang); khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, chùa Thanh Mai (Hải Dương). Đây là những di tích, địa điểm có sự kết hợp hài hòa giữa cảnh quan thiên nhiên với các công trình kiến trúc, nghệ thuật có giá trị đặc biệt. Đồng thời, đây cũng là nơi ra đời, hình thành và phát triển của trung tâm Phật giáo Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tông sáng lập.

      Trong thời gian 01 ngày, Đoàn đã tiến hành khảo sát 18 di tích thuộc thành phố Chí Linh như: Chùa Côn Sơn, đền thờ Nguyễn Trãi, đền thờ Chu Văn An, Ngũ nhạc linh từ, am Bạch Vân, Đăng Minh bảo tháp, đền Kiếp Bạc, Sinh Từ, đền Nam Tào, đền Bắc Đẩu, vườn thuốc Dược Sơn, ao Cháo, hố Thóc, Viên Lãng, chùa Thanh Mai, chùa Sùng Nghiêm, chùa Huyền Thiên, Ngũ Sơn Đài.

      Tại các di tích, địa điểm khảo sát, Đoàn đã tiến hành nghiên cứu, ghi chép, đo vẽ, chụp ảnh, tìm hiểu về lịch sử hình thành các lịch sử di tích văn hóa, danh lam thắng cảnh, các di vật, cổ vật, dấu vết có liên quan,...Kết quả của đợt khảo sát đã giúp cho Đoàn khảo sát một lần nữa nhìn nhận đánh giá đầy đủ hơn về hệ thống các di tích có liên quan đến Quần thể danh thắng Yên Tử, không chỉ ở Quảng Ninh mà cả tỉnh Hải Dương và Bắc Giang; là cơ sở, tiền đề để thực hiện việc thăm dò, khai quật khảo cổ tại Di tích Quốc gia chùa Thanh Mai, chùa Sùng Nghiêm và chùa Huyền Thiên,... góp phần quan trọng vào việc cung cấp những thông tin khoa học chân thực, xác đáng và khách quan cho công tác nghiên cứu tổng thể khu di tích. Từ đó cung cấp và làm rõ thêm các chứng cứ khoa học cho việc hoàn thiện lập hồ sơ khoa học đề nghị UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc) công nhận Quần thể di tích, danh thắng Yên Tử (trong đó có khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, chùa Thanh Mai của Hải Dương và khu Tây Yên Tử của Bắc Giang) là Di sản thế giới./.