Bác-Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại, kính yêu của dân tộc Việt Nam. Sinh thời, Bác luôn dành những tình cảm, sự quan tâm đặc biệt sâu sắc cho mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam.
Đối với Hải Dương, Bác cũng dành những tình cảm đặc biệt sâu sắc ấy, cụ thể Bác đã 5 lần về thăm và làm việc với cán bộ và nhân dân tỉnh Hải Dương. Bác đã nói chuyện, thăm hỏi, động viên, tặng quà, kích lệ cán bộ, chiến sỹ và nhân dân Hải Dương.
Xuân Nhâm Dần đang đến, cũng xuân này cách đây 60 năm về trước, Bác đã dành tình cảm đặc biệt đối với người dân Hải Dương vào ngày 26/7/1962.
Buổi sáng, Bác nói chuyện với nhân dân thị xã Hải Dương tại sân Vọng Cung (nay là Nhà hát nhân dân). Bác đã khen Hải Dương có nhiều tiến bộ về mọi mặt hơn so với năm 1957.Sau đó, Bác về thăm bà con nông dân xã Ứng Hòe và xã Hiệp Lực (huyện Ninh Giang). Tại xã Hiệp Lực, Bác tham gia guồng nước chống úng cùng với bà con nông dân và động viên mọi người phải tích cực chống úng thắng lợi. Bác dùng hai câu kiều để vận thành câu thơ tặng bà con:
Trăm năm trong cõi người ta
Chống úng thắng lợi mới là người ngoan.
Sau khi thăm cán bộ và nhân dân xã Hiệp Lực, Bác về hội trường Nhà máy Xay Ninh Giang nói chuyện với cán bộ, công nhân và nhân dân huyện Ninh Giang.
Buổi chiều, Bác về thăm Nhà máy sứ Hải Dương (nay là Công ty Sứ). Sau khi đi thăm, Bác đã nói chuyện với toàn thể cán bộ và công nhân nhà máy. Xin được trích lại bài nói chuyện của Bác để chúng ta có dịp cùng đọc và ngẫm lại.
“Bác thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ thân ái hỏi thăm các cô, các chú và các cháu.Bác thấy ai cũng mạnh khỏe, vui vẻ cả, như thế là tốt.
Bác thấy có mấy điều cần nói:
Một là: vệ sinh ngoài nhà vẫn còn bẩn. Nhà máy là phải sạch sẽ, bên ngoài nhà máy cũng phải sạch sẽ, mát mẻ, để khi vào nhà máy làm, lúc ra ngoài, có chỗ nghỉ ngơi vui vẻ, đẹp đẽ, thảnh thơi. Bác thấy còn bẩn lắm...
Bác thấy các cô, các chú như vậy là chưa hoàn toàn có tinh thần làm chủ... Về nhà các cô, các chú thấy cỏ mọc là bắt tay nhổ ngay, còn ở đây thì cha chung không ai khóc.
Đấy là tại các cô, các chú một phần, nhưng một phần là do lãnh đạo của nhà máy.
Hai là: Có một số anh chị em thắc mắc về lương bậc. Bác nói:
Nhà máy này là của nhân dân, nhưng Đảng và Chính phủ đã giao cho các cô, các chú làm chủ thì phải quản lý cho tốt. Phải sản xuất ngày càng nhiều và tốt, hư hỏng ngày càng ít, làm cho nhà máy ngày càng tiến bộ.Như vậy, là nước cao thì thuyền cũng cao, làm tốt làm nhiều lãi nhiều thì quỹ lương sẽ nhiều hơn.Bây giờ các cô, các chú còn lỗ vốn, thế mà muốn nhiều lương thì không đúng đâu.
Đã là làm chủ nước nhà thì cái gì cũng phải lo.Cố nhiên là phải lo chung. Toàn dân toàn nước phải lo. Vì vậy các cô, các chú cũng như các nhà máy khác, nhà máy nào cũng phải làm cho tốt cho nhiều tức là phải làm cho "nhiều, nhanh, tốt, rẻ". Bây giờ ta làm cho ta chứ không phải làm cho bọn đế quốc, tư sản như trước. Bây giờ lương được chừng ấy, vì các cô, các chú làm hỏng nhiều làm chưa thật tốt. Muốn có lương nhiều phải làm thật tốt, cho tiến bộ hơn nữa.
Bác nói tiếp: Bác đến chỗ nào cũng thấy các cô, các chú làm việc hăng hái. Các phân xưởng đều dọn dẹp sạch sẽ, không biết ngày nào cũng thế này, hay hôm nay thấy Bác về thăm mới như thế? Nên làm sao cho ngày nào cũng được như thế thì tốt.
Bây giờ Bác muốn dặn dò các cháu mấy điều: Đến đâu Bác thấy có kẻ nhiều khẩu hiệu. Viết khẩu hiệu và hô khẩu hiệu không, chưa đủ, quan trọng là phải thực hiện khẩu hiệu đó cho tốt. Cụ thể là:
1. Phải tích cực thi đua hợp lý hóa sản xuất, cải tiến kỹ thuật, thực hiện nhiều, nhanh tốt, rẻ. Nhiều, nhanh tốt, rẻ - 4 cái đó gắn liền với nhau. Làm nhanh, nhiều nhưng phải tốt, vì làm nhanh, nhiều mà xấu tất nhiên không bán được. Nhưng làm tốt mà không nhiều, không nhanh như cái đĩa cả tháng mới làm được mấy chiếc, bán tới 3 đồng một chiếc thì không ai mua. Nếu làm tốt mà lại nhiều nhanh, một cái đĩa chỉ bán có 2 xu, 5 xu và 7 xu thì người mua sẽ nhiều. Người ta mua nhiều chừng nào thì nhà máy sẽ lãi nhiều chừng ấy, nên phải làm rẻ. Muốn làm được như thế thì phải có tinh thần làm chủ. Nhà máy này là của các cô các chú, của giai cấp công nhân. Các cô các chú làm chủ chứ không phải Tây làm chủ như trước. Mà cũng không phải Bác Hồ làm chủ. Do đó, mà tất cả các cô các chú đều phải có tinh thần làm chủ. Có tinh thần làm chủ thì khó khăn gì cũng tìm cách vượt qua. Vì là việc của mình, không làm ai làm cho. Có tinh thần làm chủ, mới khắc phục được mọi khó khăn, mới tiến bộ.
2. Ở đây cũng như nhiều nhà máy khác, lúc Pháp thua chạy chúng nó phá hỏng hết. Bây giờ một phần do các cô các chú cố gắng, do Đảng và Nhà nước cố gắng và một phần là do các nước anh em giúp đỡ, nên ta mới có nhà máy này, nhà máy khác, nhưng cũng còn mới lắm.
Mới, nên còn thiếu kinh nghiệm, kém kỹ thuật. Kỹ thuật kém phải lo học, nhưng chỉ học kỹ thuật thôi, chưa đủ mà còn phải có tinh thần chính trị, nên phải học chính trị nữa, nếu muốn học chính trị, kỹ thuật mà văn hóa i tờ, mù chữ thì không học được.
Phải cố gắng học văn hóa, kỹ thuật và chính trị. Bác nói thế học có nhiều quá không? Có thời giờ không? Không nhiều đâu. Các cô các chú ngày làm 8 tiếng, nghỉ ngơi 8 tiếng. Còn 8 tiếng nữa không học làm gì? Muốn tiến bộ thì phải học. Muốn xứng đáng người làm chủ thì phải học. Trước kia mình bị đế quốc Pháp, Nhật phong kiến bắt làm nô lệ, ngu dốt. Bây giờ mình làm công nhân thì phải giỏi kỹ thuật, chính trị và văn hóa.
Ở Liên Xô, đại đa số công nhân là lớp 10, vì khi học hết lớp 10 họ mới ra thực tập và làm việc.
Ở đây, nhiều cháu mới chỉ có lớp 4, thế thì phải học. Bây giờ Đảng và Chính phủ tạo mọi điều kiện dễ dàng cho học. Muốn tiến bộ thì phải học, phải cố gắng học.
3. Bây giờ Bác nhắc đến đoàn kết. Tuy đã nói nhiều nhưng cũng không thừa, muốn tiến bộ thì phải đoàn kết. Chúng ta làm cách mạng thành công, kháng chiến thắng lợi như ngày nay là do có đoàn kết. Tất nhiên nói đoàn kết không phải chỉ hô khẩu hiệu đoàn kết, mà phải đoàn kết trong việc làm. Như các cô các chú ở đây từ người làm khuôn đến tráng men, dán hoa là một khâu dây chuyền sản xuất. Nếu người làm khuôn tốt, nhưng người tráng men không tốt, dán hoa không tốt cũng cũng không được. Nên chẳng những phải đoàn kết trên tinh thần chính trị, mà phải đoàn kết trong công tác và sản xuất.
4. Phải giữ gìn vệ sinh: Bác thấy vài cháu làm đất không đeo khẩu trang, có mà cũng không đeo vì sợ nóng và không nói chuyện được. Công việc này làm bằng đất, lại có tính chất hóa học, nếu không giữ gìn, sẽ hít phải bụi, nhất là chị em phụ nữ lúc đầu không thấy ngay đâu, nhưng dần dần sẽ hại sức khỏe.
Về cải thiện sinh hoạt, sau khi hỏi tình hình bữa ăn uống và vệ sinh bếp núc, Bác nói:
Anh chị em nuôi ở đấy là người nấu ăn rất có ảnh hưởng đến sức khỏe của anh chị em công nhân, tức là rất ảnh hưởng đến công tác và sản xuất. Thí dụ: cũng chỉ từng ấy tiền thôi, nhưng anh chị em nuôi khéo làm cơm sạch, nước nóng, rau xanh thì dù cơm rau muống, nước mắn ăn cũng ngon miệng. Nhưng nếu làm luộm thuộm mất vệ sinh, cơm khê thì ai muốn ăn, không phấn khởi có khi còn bị sinh bệnh ảnh hưởng đến công tác.
Mặt khác, các cô các chú là những người ăn phải có trách nhiệm góp ý kiến và giúp đỡ người nấu ăn. Bác lấy thí dụ: như ăn 4 người 1 bàn, thì người ăn sau phải thu dọn để khi nhà bếp đến bê đi được nhanh, nếu bừa bãi, chỗ này cơm, chỗ kia rau, bát đĩa lung tung thì vừa bận nhà bếp mất nhiều thời giờ, mất nhiều công, mà mất công của người ấy cũng ảnh hưởng đến công tác nấu ăn. Vì vậy một mặt nhà bếp phải cố gắng, nhưng mặt khác các cô các chú trong khi ăn cũng cần giúp đỡ anh chị em nuôi.
Còn cải thiện sinh hoạt, không biết các cô các chú có nuôi gà, bò, lợn gì không? Bác thấy đất còn bỏ hoang nhiều có thể trồng rau màu và chăn nuôi thêm được. Các cô các chú phải cố gắng.
Cuối cùng Bác dặn mọi người phải luôn đề cao cảnh giác chống âm mưu phá hoại, chia rẽ của Mỹ - Diệm, bảo vệ trật tự trị an, bảo vệ nhà máy... góp phần đấu tranh thống nhất nước nhà.
(Bác dứt lời thì tiếng hô kiên quyết thực hiện lời Bác dạy vang dậy cả hội trường)
NGUYỄN THỊ HẠNH
Phòng Nghiên cứu lịch sử địa phương sưu tầm, tổng hợp.